موانع و عوامل واقع‌بینی از منظر قرآن و حدیث

یکی از مباحث مهم در زندگی انسان، موضوع واقع‌بینی است. اصل واقع‌بینی به قدری مهم است که دین اسلام مبنای دعوت خود را بر آن نهاده‌است؛ بدین معنا که از انسان می‌خواهد با درک صحیح آیات آفاقی و انفسی و پی‌ بردن به واقعیت آن‌ها، به وظایفی که در سایة آن متوجه می‌گردد، قیام نماید. اما با وجود توصیه‌های مکرر الهی به واقع‌بینی، انسان غالب اوقات نسبت به آن بی‌توجه می‌باشد و در اثر پیروی از وهم و خیال، غفلت، جهالت، تمایلات نفسانی و گناهان نمی‌تواند واقعیت‌ها را آن گونه که هست، دریابد. از این رو، ضروری است که انسان برای اطاعت از امر الهی و شناخت صحیح امور، نخست موانع و حجاب‌هایی را که در برابر این اصل مهم قرار دارند، از میان بردارد و آنگاه عوامل مؤثر در واقع‌بینی را شناخته، به تقویت آن‌ها در وجود خود اقدام نماید که از جملة این عوامل می‌توان به تعقل، ایمان به خدا، یقین به معاد و تقوی اشاره نمود. در این مقاله، تلاش بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی‌ـ تحلیلی، پس از تبیین واقع‌بینی، به بررسی موانع واقع‌بینی و عوامل مؤثر در این امر مهم و نیز نحوة عملکرد آن‌ها از دیدگاه قرآن کریم و روایات پرداخته شود.